نئوبانک‌ها یکی از موضوعات داغ این روزهای محافل استارتاپی، فینتکی و سرمایه‌گذاری‌اند. با توجه به بخشنامه جدید بانک مرکزی در خصوص نئوبانک‌ها، تصمیم گرفتیم تا نگاهی به نقش و وضعیت این شرکت‌ها در سایر کشورها داشته باشیم. در این پست به سراغ نئوبانک‌های هند می‌رویم، اما قبل از آن باید ببینیم چرا نئوبانک‌ها به وجود آمدند؟

چرا به نئوبانک‌ها نیاز داریم؟

در سال ۲۰۱۰، زمانی که بریتانیا هنوز بخشی از اتحادیه اروپا بود، اداره نظارت خدمات مالی بریتانیا (PRA) قوانین جدیدی از جمله پایین آوردن مقدار سرمایه لازم برای ورود به عرصه بانکداری را تصویب کرد که در نوع خود بی‌نظیر بودند. بیش از ۱۰۰ سال بود که هیچ بانک جدیدی در بریتانیا آغاز به کار نکرده بود، اما با معرفی قوانین جدید، متروبانک در سال ۲۰۱۰ کار خود را شروع کرد. پس از بریتانیا، سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا و به خصوص آلمان، قوانین ورود به عرصه بانکداری را تغییر دادند.

ظهورها نئوبانک‌ها

در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، استارتاپ‌ها با بهره‌گیری از پیشرفت‌های به وجود آمده در عرصه فناوری و قوانین جدید، مفهوم بانک‌های دیجیتالی (نئوبانک) را معرفی کردند. بانک‌های Atom، Monzo، Tandem و N26 جزء اولین موج نئوبانک‌ها بودند. این نئوبانک‌ها مانند بانک‌های سنتی اجازه داشتند سپرده قبول کنند یا از بانک مرکزی قرض بگیرند. در واقع نئوبانک‌ها مجوز بانکداری را دریافت کردند. 

در یک فضای چندکشوری مانند اتحادیه اروپا، بانک‌های سنتی مبالغ زیادی به عنوان کارمزد برای کارهای عادی نظیر انتقال وجه، برداشت پول از عابربانک بین‌المللی یا تبدیل ارز دریافت می‌کنند. نئوبانک‌ها با کمک فناوری برای حل این مشکل قدم برداشتند. تجربه کاربری خیلی خوب در کنار هزینه‌های شفاف و پایین، باعث شد تا مشتریان خیلی زود به نئوبانک‌ها روی بیاورند.

حوزه بانکداری یکی از بزرگترین و قوی‌ترین حوزه‌ها برای ورود استارتاپ‌ها است. در سال ۲۰۲۰، نئوبانک‌های سراسر دنیا ۴.۵ میلیارد سرمایه جذب کردند. هند به عنوان یک کشور پرجمعیت و پیشرفته در حوزه فناوری، از جمله کشورهایی است که علیرغم پتانسیل بالا، تنها ۱ درصد از این سرمایه‌گذاری‌ها را به خود اختصاص داده است. اما چرا؟

نئوبانک‌های هندی در واقع لایه‌های فناوری‌اند نه بانک

نئوبانک‌های هندی بر خلاف همتایان اروپایی خود مجوز بانکداری نداشته و اجازه ندارند سپرده قبول کنند یا قرض بدهند. نئوبانک های هندی تنها یک لایه فناوری‌اند که روی زیرساخت بانک شریک خود قرار می‌گیرند. این موضوع بر توانایی‌ها و مدل کسب‌و‌کاری و درآمدزایی نئوبانک‌های هندی تاثیر عمیقی دارد.

یکی از دلایل عقب ماندن هند در این زمینه، مربوط به وضعیت اقتصادی این کشور است. بانک مرکزی هند بیشتر تمرکز خود را بر فراگیری سیستم‌های مالی و پر کردن چاله‌های این سیستم گذاشته است و تجربه کاربری بهتر برای فردی که به اندازه کافی پول برای پرداخت کارمزدهای بالا را دارد جزء اولویت‌های بانک مرکزی نیست.

هرچند دادن مجوز بانکداری به نئوبانک‌ها می‌تواند در فراگیری مالی تاثیرگذار باشد (مانند تجربه SEA در برزیل)، اما دولت هند از قبل با برنامه PMJDY (طرح ثروت مردم نخست وزیر) موفق شده بیش از ۴۲۰ میلیون هندی را برای باز کردن حساب بانکی متقاعد کند و اراده بانک مرکزی بر ادامه و تبلیغ این طرح است. در کنار این موضوع اشتباه‌ها و خطاهای بانک‌های کوچکی مانند PMC و هزینه‌هایی که بر سیستم بانکداری تحمیل کردند، موضع بانک مرکزی در قبال نئوبانک‌ها را تقویت کرده است.

بانکداری یک حوزه دشوار است. در کشور پهناور و پرجمعیتی مانند هند که نقص‌های جدی در سیستم دارد، سخت‌گیری بانک مرکزی برای نئوبانک‌ها بی دلیلی نیست. در هند اگر یک نئوبانک ورشکست شود، حجم زیادی از پول خانواده‌های طبقه متوسط که به سختی به دست آمده، یک شبه ناپدید می‌شود. چنین چشم‌اندازی در یک اقتصاد گسسته مثل هند کافی است تا لرزه بر اندام قانون‌گذاران و ناظران بیاندازد.

در مورد تجربه کاربری بانکداری مبالغه شده است

 در جایی که خدمات مال بانک‌ها (نظیر وام کم‌بهره) می‌تواند تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی مردم داشته باشد، تجربه کاربری برای تغییر اپلیکیشن و بانک کافی نیست. واقعیت این است که اپلیکیشن‌های بانکی علیرغم تجربه و رابط کاربری ضعیف در بسیاری از موارد، برای انجام کارهای روزمره به اندازه کافی خوب‌اند و نئوبانک‌ها بدون داشتن اختیارات یک بانک و مجوز بانکداری برای ارائه خدمات متنوع، توان رقابت با خدمات بانک‌های سنتی را ندارند.

بانکداری برای نسل Z

نئوبانک‌ها در دنیا با ارائه ویژگی‌های مختلف نسل نوجوان یا به اصطلاح Z را هدف گرفته‌اند. بانک‌های سنتی طی سال های متمادی موفق شده‌اند با مشتریان خود یک ارتباط متکی بر اعتماد بسازند. کسب‌و‌کارهای مختلف برای پرداخت هزینه‌ها نظیر حقوق از خدمات یک بانک خاص استفاده می‌کنند، چراکه آن بانک در ازای این کار خدمات دیگری به کسب‌‌‌و‌کار ارائه می‌کند. نسل Z اما به این محصولات نیاز نداشته و تنها برای کارهای عادی خود (مانند انتقال وجه) از اپلیکیشن‌های بانکی استفاده می‌کنند و از این رو بازار مناسبی برای نئوبانک‌ها به شمار می‌روند. 

اما نئوبانک‌های هندی با توجه به محدودیت‌هایی که دارند، اختیار عمل کافی برای هدف گرفتن نسل Z نداشته و باید متکی بر بانک شریک خود برای ارائه خدمات به این نسل باشند. 

منابع درآمدی نئوبانک‌های هندی

بانک‌ها از طریق به جریان انداختن پول درآمد کسب می‌کنند. وقتی شما پولی را در بانک سپرده‌گذاری می‌کنید، بانک این پول را به اشخاص یا کسب‌و‌کارهایی که نیاز دارند قرض داده و در ازای آن سود دریافت می‌کند. اما نئوبانک‌های هندی چون مجوز دریافت سپرده ندارند، نمی‌توانند از این منبع درآمدی بهره ببرند و باید به روش‌های دیگری نظیر دریافت کارمزد و هزینه استفاده از خدمات جانبی (مانند ابزارهای مدیریت بودجه) روی بیاورند. این موضوع باعث می‌شود تا بازار نئوبانک‌ها هرگز به اندازه بانک‌های سنتی بزرگ نشود.

هرچند آینده غیر قابل پیش‌بینی است و اتفاق‌های مختلفی می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های دولت و بانک مرکزی در خصوص نئوبانک‌های هندی تاثیر بگذارد، اما چشم‌انداز استقلال نئوبانک‌ها و دریافت مجوز بانکداری حداقل در حال حاضر دور از دسترس است.