در حالی که کمیسیون اروپا مشغول ارزیابی تاثیر دومین بخشنامه سرویس‌های پرداختی (یا PSD2) است، جامعه بانکداری پا را از این بخشنامه فراتر گذاشته و در حال آماده‌سازی یک طرح جدید برای بانکداری با نام دسترسی حساب سپا (یا SPAA) است. 

مطالعه جدید کمیسیون اروپا در مورد تاثیر PSD2

بخشنامه PSD2 که قصد داشت با دادن دسترسی به داده‌های بانکی در شرایط خاص بازار مالی را بازتر کند، آن‌طور که انتظار می‌رفت باعث ظهور نوآوری‌های جدیدی نشده است. هرچند تلاش‌های شرکت‌ها، بانک‌ها و سازمان‌های مختلف در سراسر دنیا بدون شک گام‌های مثبتی را در پی داشته است، اما پیش‌بینی می‌شد تا به حال پیشرفت‌های بیشتری شاهد باشیم. 

از این رو نگاهی داریم به نتایج بررسی کمیسیون اروپا که مطابق با بند ۱۰۸ بخشنامه سال گذشته انجام شد. در تاریخ دوم فوریه ۲۰۲۳ سرانجام کمیسیون اروپا مطالعات خود در مورد عملکرد بخشنامه در زمینه ارتباط، تاثیر، کارآمدی، انسجام و ارزش افزوده PSD2 ارائه کرد. این تحقیق توسط مرکز مطالعات سیاست‌های اروپا (CEPS) و شرکت مشاوره VVA برای کمیسیون اروپا آماده شده است. در این تحقیق سعی شده به این سوال که آیا PSD2 به هدف مورد نظر کمیسیون اروپا دست پیدا کرده پاسخ دهد و در ادامه راهکارهایی برای بهبود آن ارائه کند.

پیشنهادات کمیسیون

این تحقیق شامل یک بازبینی کامل روی ترندهای بازار و تحقیقات قانونی دقیق در کشورهای منتخب اتحادیه اروپا از طریق تحقیقات میدانی و نظرسنجی‌های آنلاین است. پیشنهادات کمیسیون در قالب سه ستون ارائه شده که شامل موارد زیر می‌شوند:

ستون اول: محدوده و استثناءها

برای جلوگیری از تجزیه بازار به بخش‌های مختلف و نظارت قضایی، همکاری نزدیک‌تر بین مقام‌های نظارتی ملی برای پرهیز از تعابیر مختلف از نیازمندی‌های PSD2 ضروری است. برای مثال راهبردهای متفاوت در ممنوعیت هزینه‌های اضافی، نیازمندی‌های مختلف برای کسب‌و‌کارهای حوزه پرداخت و پول الکترونیک و سیاست‌گذاری‌های متنوع توسط مقام‌های ضدانحصار در خصوص شرکت‌های بزرگ فناوری در کشورهای مختلف از جمله موارد اختلاف‌اند. این تحقیق پیشنهاد می‌کند دو بخشنامه PSD2 و EMD2 (دومین بخشنامه پول الکترونیک) تبدیل به یک بخشنامه شوند. این تحقیق برای این که مشخص کنیم چه فعالیت‌هایی ذیل بخشنامه PSD2 قرار می‌گیرند، پیشنهاد می‌کند سرویس‌های پرداختی را به جای یک لیست کامل از انواع سرویس‌های پرداختی در قالب یک مفهوم انتزاعی تعریف کنیم.

ستون دوم: بانکداری باز

کمیسیون از طریق استاندارد و همکاری بیشتر پیشنهادهایی برای بهبود فرایندها ارائه می‌دهد. برای مثال در زمینه احراز هویت قوی مشتری (یا SCA)، موانع فعلی در سرویس‌های احراز هویت باید کاهش پیدا کرده و مشتریان تنها یک بار نیاز به استفاده از SCA داشته باشند. به این ترتیب مشابه سرویس پرداخت ثابت ماهانه، تا زمانی که مشتری مجوز ورود را لغو نکند، نیازی به استفاده مجدد از SCA نیست.

ستون سوم: پیشنهادها

تحقیق شامل لیستی از پیشنهادها برای محافظت از داده‌ها (که از EBA و مقام‌های مربوطه در زمینه محافظت از داده‌ها می‌خواهد با یکدیگر همکاری نزدیک‌تری داشته باشند) و محافظت از مشتریان است.

طرح بانکداری باز بانک‌ها

در حالی که هدف کمیسیون اروپا حل مشکلات قانونی، فنی و عملیاتی PSD2 فعلی است، جامعه بانکداری اروپا روی یک طرح کاربردی برای بانکداری باز کار می‌کند. دفترچه قوانین دسترسی حساب SEPA (یا SPAA) قوانین و استانداردهایی را برای بانک‌ها و کسب‌و‌کارهای ثالث به منظور دسترسی به اطلاعات پرداخت حساب‌ها تعیین کرده است. این کتابچه قوانین که توسط EPC در حال تالیف است، به طور ویژه مشکل دسترسی به داده‌های پرداخت در بخشنامه PSD2 را حل کرده است. با این که PSD2 نیازمندی‌های عمومی برای دسترسی به داده‌های بانکی را تعیین می‌کند، اما چارچوب مشخص و فنی برای نحوه دسترسی و استفاده از این داده‌ها را رسم نکرده است. کتابچه قوانین SPAA این شکاف را پر کرده و یک چارچوب به همراه جزییات کامل برای بانک‌ها کسب‌‌و‌کارهای ثالث ترسیم کرده است. این چارجوب شامل نیازمندی‌های فنی و عملیاتی برای دسترسی به اطلاعات حساب‌ها مانند احراز هویت، امنیت، حریم خصوصی و مسئولیت‌ها است. به نظر می‌رسد اروپا با SPAA بالاخره با انگلستان که به لطف OBIE سال‌ها تجربه در زمینه تعیین راهنما برای بانکداری باز دارد، هم‌گام شده است.

موارد کسب‌و‌کاری

کتابچه قوانین SPAA استانداردهای مشخصی برای سرویس‌های پریمیوم مبتنی بر API (در حال حاضر اختیاری‌اند) تعیین کرده است. این سرویس‌های پرمیوم شامل انتقال اعتبار، برداشت مستقیم، سازوکارهای تایید پرداخت و پرداخت‌های مکرر و پرداخت در آینده می‌شود. با این که در بخشنامه PSD2 فعلی دسترسی به اطلاعات حساب‌ها یک سرویس رایگان است، اما بانک‌ها به آن به چشم یک مدل درآمدی در آینده می‌نگرند. SPAA بر اساس سرویس‌های انجام پرداخت (یا PIS) از طریق مجرای SCT خواهد بود. فرصت ورود بانک‌ها و کسب‌و‌کارهای ثالث به این طرح در قالب شرکای تجاری از تاریخ ۱ سپتامبر سال ۲۰۲۳ ایجاد شده است. 

در یکی از ارائه‌های کنفرانس آینده پرداخت که در شهر آمستردام و در تاریخ ۱۶ مارس انجام شد، EPC اعلام کرد هدف SPAA راهکارهای مالی فراتر از پرداخت و در نهایت حرکت به سمت فراتر از راهکارهای مالی است. این حرکت که از سرویس‌های پرداخت آغاز شده، آینده‌ای از زیست‌بوم‌های متشکل از بانک‌ها و کسب‌‌و‌کارهای ثالث را ترسیم می‌کند.

پس از سال‌ها ناهماهنگی با نیازهای بازار (و فشار کمیسیون اروپا) برای دسترسی به اطلاعات حساب مشتریان و ایجاد فرصت نوآوری، بانک‌های اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که باید بانکداری باز را با آغوش باز پذیرفته و از آن درآمد کسب کنند.

فراتر از PSD2

حال بازار منتظر است تا ببیند کدام طرح پیروز میدان خواهد بود. شرکت EPI در حال هموارسازی مسیر طرح پرداخت‌های اروپایی (یا EPI) است در حالی که EPC به توسعه طرح SPAA روی آورده است. طرح SPAA مانند EPI می‌تواند پیش‌درآمدی بر سیستم پرداخت اروپایی باشد. بازار منتظر است تا ببیند بنیان‌گذاران و اعضای EPI تا چه زمانی به تلاش‌های خود ادامه می‌دهند. با توجه به حجم سرمایه‌گذاری‌ها در هر دو پروژه، باید دید که آیا این دو سرانجام با هم ترکیب خواهند شد یا خیر.

در هر صورت PSD2 در آینده‌ای نزدیک وارد مرحله جدیدی خواهد شد که این موضوع برای بازیگرانی که در حال توسعه سرویس‌های نوآورانه بر پایه بانکداری باز‌اند، خبر خوبی به شمار می‌رود.