بحث و مناقشه درباره‌ی اینکه ظهور فینتک دقیقا از کجا شروع شده است، بسیار است. اما یکی از پرتکرارترین روایت‌ها در این باره باز می‌گردد به قرن نوزدهم میلادی، زمانی که شرکت «Western Union» برای اولین بار سیستم انتقال الکترونیکی وجوه را ابداع کرد. با این وجود رویدادی که به شتاب گرفتن فینتک‌ها کمک کرد، بحران‌های اقتصادی سال ۲۰۰۸ بود. از این سال بود که موجی جدید در زمینه رگولاتوری  بانکداری به راه افتاد  تا راهی برای به وجود آمدن راهکارهای نوآورانه در زمینه‌های مالی باز شود.  اما در آن زمان فینتک‌ها به هیچ زیرساختی دسترسی نداشتند. اما در زمانی‌ که فینتک‌ها تکنولوژی‌های پیشرو را در مرکز قرار دادند، شروع به پیدا کردن راه‌حل‌های منحصر به فرد برای نقاط درد مصرف‌کنندگان کردند و آن را در بازار جهانی رو به رشد ارائه کردند. در دنیای دیجیتالی این روزها، فینتک همیشه در حال تغییر است، اما هیچ نشانه‌ای از کند شدن آن دیده نمی‌شود. در این یادداشت سرگذشت فینتک را بر اساس دوره‌های زمانی مختلف بررسی می‌کنیم و نیم نگاهی هم به آنچه در ایران گذشته، می‌اندازیم. 

نسل اول فینتک (۱۸۸۶ تا ۱۹۶۷)- زیرساخت‌ها

در این دوره برای اولین‌بار درباره‌ی جهانی‌سازی امور مالی صحبت شد. ایده جهانی‌سازی از اینجا آغاز شد که تکنولوژی‌هایی مانند تلگراف در میان مردم گسترده شدند و این موضوع باعث شد که استحاله‌ی سریعی در اطلاعات مالی و حرکت آن به سوی فراتر از مرزها رخ دهد. رویدادهای اساسی در این دوره که تاثیر شگرفی در این مسیر داشتند، اولی تاسیس شبکه کابل تلگراف در زیر سطح اقیانوس در سال ۱۸۶۶ بود و دیگری احداث فدوایر در ایالات متحده در سال ۱۹۱۸. فدوایر اولین شبکه‌ی انتقال وجه الکترونیکی است که بر پایه تکنولوژی‌های قدیمی‌تر مانند تلگراف و مورس بود. در دهه‌ی ۱۹۵۰ برای اولین بار کارت‌های اعتباری ساخته شدند که بار تحمل پول نقد را از دوش مردم بردارند. اولین کارت اعتباری در یک رستوران ایجاد شد که مشتریان به کمک آن بتوانند راحت‌تر هزینه خدمات را پرداخت کنند. بعد از آن شرکت امریکن‌اکسپرس در سال ۱۹۵۸ کارت اعتباری خود را ایجاد کرد. 

نسل دوم فینتک‌ (۱۹۶۷ تا ۲۰۰۸) – بانک‌ها

این دوره نماینده‌ای از تغییر از آنالوگ به سمت دنیای دیجیتال است و موج اصلی توسط موسسات مالی سنتی هدایت می‌شود. راه‌اندازی اولین ماشین حساب دستی و اولین دستگاه خودپرداز توسط بانک بارکلیز در سال ۱۹۶۷ یکی از اتفاقات مهم و اثرگذار در دنیای فینتک به شمار می‌رود. 

روندهای مهم مختلفی از اوایل دهه ۱۹۷۰ شکل گرفت؛ مانند تاسیس NASDAQ، اولین بورس اوراق بهادار دیجیتالی جهان، که آغازی بر نحوه‌ عملکرد بازارهای مالی امروزی است. در سال ۱۹۷۳، سوئیفت تاسیس شد و تا به امروز اولین و رایج‌ترین پروتکل ارتباطی بین موسسات مالی است که حجم زیادی از پرداخت‌های بین‌المللی را تسهیل می‌کند. 

دهه ۱۹۸۰ دیگر شاهد ظهور رایانه‌های مرکزی بانکی بودیم و جهان با بانکداری آنلاین آشنا شد. در دهه ۱۹۹۰ با استفاده از اینترنت و مدل‌های تجاری تجارت الکترونیک شکوفا شد. بانکداری آنلاین تغییر عمده‌ای در نحوه درک مردم از پول و رابطه آن‌ها با موسسات مالی ایجاد کرد. 

در آغاز قرن بیست و یکم، فرایندهای داخلی بانک‌ها، تعامل با خارجی‌ها و مشتریان خرده‌فروشی کاملا دیجیتالی شده بود. این دوره با بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ به پایان رسید. 

نسل سوم فین‌تک (۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴)- استارتاپ‌ها

از آنجایی که بحران مالی جهانی به زودی به یک بحران اقتصادی عمومی تبدیل شد، مردم نسبت به نظام بانکی بی‌اعتماد شدند. علاوه‌براین، این واقعیت که بسیاری از متخصصان مالی بیکار شده بودند، منجر به تغییر طرز فکر بسیاری از فعالان این حوزه شد و راه را برای صنعت جدیدی، باز کردند. این شد که نسل سوم فینتک‌ها شکل گرفتند. در این دوره ما روز به روز شاهد استارتاپ‌های فینتکی مختلفی بودیم که در کنار بازیگران سنتی یعنی بانک‌ها، خدمات مالی ارائه می‌کردند. 

اما رویداد دیگیری که در این دوره زمانی تاثیر بسیار زیادی بر فینتک گذاشت، انتشار بیت‌کوین نسخه ۱ در سال ۲۰۰۹ بود. این اتفاق باعث شکل‌گیری بازار جدیدی در دنیای مالی شد. 

عامل دیگری که به تغییر چهره فینتک کمک کرد، نفوذ انبوهی از گوشی‌های هوشمند به بازار بود که دسترسی به اینترنت را برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان فراهم کرده است. گوشی‌های هوشمند همچنین به ابزار اصلی دسترسی افراد به اینترنت و استفاده از خدمات مالی مختلف تبدیل شده است. سال ۲۰۱۱ شاهد معرفی کیف پول گوگل و به دنبال آن اپل‌پی در سال ۲۰۱۴ بودیم. 

نسل ۳.۵ فین‌تک (۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷)- جهانی شدن 

نسل ۳.۵ نشان دهنده دور شدن از دنیای مالی تحت سلطه‌ی غرب است و  گسترش بانکداری دیجیتال در سراسر جهان با پیشرفت در فناوری فین‌تک موضوعی است که در این دوره رخ می‌دهد.

این کار باعث می‌شود که بر رفتار مصرف‌کنندگان و نحوه دسترسی آن‌ها به اینترنت در کشورهای در حال توسعه تمرکز بیشتری گذاشته شود. به عنوان مثال، در چین و هند، بازارهایی که هرگز فرصتی برای توسعه زیرساخت‌های بانکداری فیزیکی در سطح غربی نداشتند، توانستند که به کمک این راه‌های جدید از خدمات مالی استفاده کنند. 

این دوره تعداد زیادی تازه‌وارد به همراه داشت و مزایای آخرین حرکت آن‌ها مشخص شده است. 

نسل چهارم فین‌تک(از ۲۰۱۸ تا امروز)- فناوری‌های مخرب

فناوری‌های بلاکچین و بانکداری باز همچنان به نوآوری و ایجاد تغییر در آینده سرویس‌های مالی ادامه می‌دهند. تغییردهنده‌های بازی در اینجا، نئوبانک‌هایی هستند که قیمت‌گذاری و پیچیدگی بانک‌های سنتی را به چالش می‌کشند. در حالی که اعتماد مشتریان را از طریق تجربیات دیجیتالی ساده و کارمزدهای کم به  دست می‌آورند.

یادگیری ماشین به نوبه خود، نحوه تعامل مردم با بانک‌ها و شرکت‌های بیمه، دریافت پیشنهادات و پشتیبانی سفارشی را تغییر می‌دهد. به عنوان مثال، N26 در آلمان حساب پریمیوم خود را در سال ۲۰۱۹ راه‌اندازی کرد تا نیازها و سلیقه‌های خاص مشترکین خود را برآورده کند؛ مانند تخفیف در فضاهای کاری و سایت‌های رزرو آنلاین سفر.  

یادگیری ماشین همچنین دارای کاربردهای امنیتی است: به عنوان مثال؛ ریولوت در سال ۲۰۱۸ از یک راه حل جدید هوش مصنوعی در زمینه مبارزه با پولشویی، توسعه بینش و پیش‌بینی‌های عمیق در مورد رفتار مشتری در جهت جلوگیری از کلاهبرداری بدون دخالت انسان رونمایی کرد. 

یکی دیگر از رویدادهای مهم در این دوره، موج جدید ارائه‌دهندگان پرداخت یکپارچه بود. محصولاتی که علاوه بر کسب‌وکار تخصصی خود، مشابه یک بانک عمل می‌کردند و طیف وسیعی از خدمات مالی را ارائه می‌کردند. 

اخیرا NFTها بازیگران جدید دنیای فینتک شدند که به هنرمندان کمک می‌کنند از حق امتیاز خود دفاع کنند و از آن درآمد به دست بیاورند. 

این روزهای فینتک 

از زمانی که فناوری روز به روز در صنعت مالی جای خود را بیشتر باز کرد، نزاع بین استارتاپ‌های فینتکی و بانک‌ها بیشتر شد. چرا که این تصور به وجود آمده که این دو رقیب یکدیگر هستند و در حال نزاع برای کسب سهم بیشتر هستند. واقعیت این است که هر دو طرف به همان اندازه که رقیب هستند، به یکدیگر نیاز دارند. 

از یک طرف، استارتاپ‌های فینتک از بانک‌ها بودجه گرفته‌اند و اغلب برای ارائه محصولات اصلی خود به شرکای بانکی و بیمه‌ای خود متکی هستند. از سوی دیگر، بانک‌ها استارتاپ‌های فینتک را خریداری کرده‌اند و یا روی آن‌ها سرمایه‌گذاری گرده‌اند تا از فناوری‌ها و روش‌های تفکر جدید برای ارتقای فعالیت‌ها و پیشنهادات موجود خود استفاده کنند. 

 فینتک را بشناسید و در کسب‌وکار خود استفاده کنید

این روزها اگر بخواهید در اقتصاد دیجیتال پیشرفت کنید، لازم است که سواد فینتک را داشته باشید. دلویت تخمین زده که صنعت فینتک در سال ۲۰۲۴ ارزشی معادل ۲۱۳ میلیارد دلار خواهد داشت، اما بسیاری از متخصصین این حوزه بر این باورند که با توجه به حجم عظیم سرمایه‌گذاری‌ها در این صنعت، رشد بیشتری را شاهد خواهیم بود.