در حال حاضر مفاهیمی مانند بانکداری باز، امور مالی باز، بانکداری به مثابه خدمت و امور مالی تعبیه شده (embedded finance) در حال متحول کردن سیستم‌های مالی است. اگرچه این مدل‌های کسب‌وکاری شباهت‌هایی با یکدیگر دارند، اما در واقع تفاوت‌هایی دارند که دانستن آن‌ها ضروری است. در این یادداشت به دنبال باز کردن این مفاهیم و بسط این موضوع هستیم که در چه زمانی می‌توان از امور مالی تعبیه شده در طراحی مدل کسب‌وکار استفاده کرد. 

امور مالی تعبیه‌شده به چه معناست؟

به زبان ساده، امور مالی تعبیه‌شده به معنای قرار دادن یک محصول مالی در یک تجربه مشتری، سفر مشتری و یا پلتفرم غیرمالی است. این به خودی خود چیز جدیدی نیست. برای دهه‌ها، شرکت‌های غیربانکی خدمات مالی را در قالب طرح‌هایی مانند کارت اعتباری ارائه می‌کردند. یا مقلا فروشگاه‌های خرده‌فروشی و یا حتی شرکت‌های فروش خودرو دست به ارائه‌ی طرح‌های فروش اقساطی می‌زدند. البته در برخی از موارد یک بانک و یا موسسه مالی پشت این طرح‌ها بود تا راخت‌تر به مشتری نهایی دست پیدا کنند. 

چیزی که امور مالی تعبیه‌شده را در آینده می‌تواند قدرتمندتر سازد، این است که محصولات مالی را با اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌هایی ادغام می‌کند که کاربران به صورت روزمره با آن درگیر هستند. مانند: اپلیکیشن‌های وفادارسازی مشتری، کیف پول‌های دیجیتال، نرم‌افزارهای حسابداری، پلتفرم‌های خرید کالا و …. برای مصرف‌کنندگان نهایی استفاده از امور مالی به صورت یک تجربه یکپارچه و طبیعی است و این شکلی عمیق‌تر از امور مالی تعبیه‌شده است. 

تکامل امور مالی تعبیه‌شده با تغییرات اساسی در تجارت، رفتار بازرگانان و مصرف‌کنندگان و فناوری امکان‌پذیر شده است. دیجیتالی شدن تجارت و مدیریت کسب‌وکار به طور گسترده فرصت‌ها را برای گنجاندن امور مالی در تجارب غیر مالی مشتریان گسترش داده است. تقریبا ۳۳ درصد از تراکنش‌های انجام شده در کارت‌های بانکی در جهان- ۵۰ درصد در ایالات متحده – در بازار تجارت آنلاین صورت گرفته و بخش بزرگی از شرکت‌های کوچک و متوسط در ایالات متحده از راه‌حل‌های نرم‌افزاری برای مدیریت کسب‌وکار خود استفاده می‌کنند. از طرف دیگر با روی کار آمدن نسلی که در عصر دیجیتال به دنیا آمده‌اند و با آن بزرگ شده‌اند، بیشتر از هر زمان دیگری مصرف‌کنندگان به پلتفرم‌های دیجیتال برای انجام امور مالی خود نیاز دارند و مشتاقانه از آن‌ها استفاده می‌کنند. 

چه چیزی باز است و چه چیزی تعبیه شده؟

وقتی حرف از امور مالی باز یا حتی بانکداری باز زده می‌شود، بیشتر به دسترسی یک شرکت شخص ثالث به یک محصول مالی اشاره می‌شود. اما وقتی از عبارت تعبیه‌شده استفاده می‌شود، منظور شکل دادن به یک محصول مالی جدید در دل یک محصول دیگر است. برای مثال اپلیکیشن حسابداری Xero پس از مدتی تصمیم گرفت حساب بانکی خود در ریولوت را به حساب کاربری خود متصل کنند و با این کار کلیه‌ی امور مالی خود را از طریق این اپلیکیشن راحت‌تر مدیریت کنند و تطابق پرداخت‌ها و ورودی‌ها را انجام دهند. 

اما مهم‌ترین تفاوت بین بانکداری و امور مالی باز و تعبیه‌شده این است که معمولا وقتی از اصطلاح تعبیه‌شده استفاده می‌شود که یک ارائه‌دهنده‌ی غیربانکی آن را در دسترس سایر شرکت‌ها قرار دهد. در حالی که راه‌حل‌های مبتنی بر بانکداری و امور مالی باز توسط فینتک‌ها و بانک‌ها ارائه می‌شود. مزایای واقعی امور مالی و یا بانکداری «تعبیه‌شده» تنها زمانی تحقق پیدا می‌کنند که محصولات مالی در یک محصول غیر بانکی ادغام شوند. 

مزایا و معایب استفاده از رویکردهای باز و تعبیه‌شده

این که برای استفاده از یک محصول، یک حساب مالی جدید باز کنید یا از حساب‌های موجود استفاده شود، دو رویکرد متفاوت است. در برخی از مواقع فقط یکی از این روش‌ها جواب می‌دهد و در برخی موارد می‌توان از بین گزینه‌های موجود یکی را انتخاب کرد. برای مقال وقتی می‌خواهید به عنوان یک شرکت وام‌دهنده فعالیت و می‌خواهید از بانکداری باز برای پذیره‌نویسی وام استفاده کنید، افتتاح یک حساب مالی جدید نمی‌تواند کارکرد داشته باشد و گزینه‌ی شما نیست. اما در بسیاری از موارد استفاده از هر کدام از دو رویکرد «تعبیه‌شده» و «باز» عملیاتی است. با این وجود این دو رویکرد هر کدام مزیت‌ها و معایبی دارند. 

مزایای استفاده از رویکرد بانکداری «باز»

• کاربران می‌توانند سریع‌تر از سرویس‌ها استفاده کنند (نیاز به KYC وجود ندارد). 
• هزینه‌های کمتر برای تامین‌کنندگان به همراه دارد. 
• تامین‌کنندگان برای استفاده و ادغام آن‌ها با سیستم خود انرژی کمتری صرف می‌کنند. 

معایب استفاده از رویکرد بانکداری «باز»

• سرعت و کیفیت خدمات به بانک پشتیبان وابسته است. 
• وضعیت قفل‌شدگی مشتریان کم است. وضعیت قفل‌شدگی مشتریان، در ادبیات کسب‌وکار به وضعیتی گفته می‌شود که مشتری به دلایل مختلف به یک محصول و یا خدمت از یک فروشنده به شدت وابسته است و نمی‌تواند بدون هزینه و یا صرف وقت زیاد از خدمات فروشنده به فروشنده‌ای دیگر کوچ کند. 
• درآمدزایی دشوار است. 

مزایای استفاده از رویکرد بانکداری «تعبیه‌شده»

• وضعیت قفل‌شدگی مشتریان بسیار بالاست. 
• کارکرد بهتری دارد و برای بسیاری از نمونه‌ها قابل استفاده است. 
• کنترل و دسترسی کاملی به آن وجود دارد. 
• درآمدزایی از آن آسانتر است. 

معایب استفاده از رویکرد بانکداری «تعبیه‌شده»

• آنبورد کاربران به دلیل نیاز به KYC با هزینه‌ی بالاتری انجام می‌شود. 
• قبل از اولین استفاده، کاربران باید زمان بیشتری را صرف ثبت نام و شروع به کار کنند. 
• همیشه باید با سایر رویکردهای بانکداری به رقابت بپردازند. 

اما به طور کلی می‌توان گفت که هر دو رویکرد در مرحله‌های ابتدایی هستند. بانکداری باز اما نسبت به امور مالی تعبیه‌شده راه سخت‌تری در پیش دارد. چرا که بانک‌ها معمولا در مسیر APIهای باز و عرضه آن‌ها چندان مشتاق نیستند. 

بهترین گزینه برای محصول شما چیست؟

هر دو رویکرد «باز» و «تعبیه‌شده» برای محصولات مفید هستند و البته که نسبت به یکدیگر مزایای متمایزکننده‌ای دارند. انتخاب یکی از آن‌ها و یا استفاده از هر دوی آن‌ها تصمیمی حیاتی است. 

چه زمانی از بانکداری باز استفاده کنیم؟

• زمانی که داده‌های بانکی فقط یکبار نیاز است. برای مثال در بررسی هویت فقط یکبار لازم است که به داده‌های بانکی کاربر دسترسی داشته باشید. 
• نیاز به تجمیع چند حساب وجود دارد. 
• برند شما هنوز اعتبار کافی برای متقاعدسازی کاربر جهت ایجاد یک حساب مالی در پلتفرمتان ندارد. 
• کسب‌وکار شما هنوز توان کافی برای توسعه بخش مالی را ندارد و یا این موضوع هنوز اولویتش نیست. 

چه زمانی از امور مالی تعبیه شده استفاده کنیم؟

• محصول شما نیازهای خاص و غیرمتداولی دارد. 
• برند تجاری شما قوی است و نمی‌خواهید نام خود را برند دیگری گره بزنید. 
• می‌خواهید از بعد تکنولوژی‌های مالی خود هم در آینده کسب درآمد کنید. 
• از نظر استراتژی‌های کلی کسب‌وکاری برای شما مهم است که محصولی در زمینه مالی ارائه کنید.