اگر تا به حال اصطلاح “مدل کسب و کار” را شنیده‌اید، اما معنای آن را به درستی نمی‌دانید، تنها نیستید! هرچند تحلیل‌گران کسب‌ و کاری درباره‌ی تعریفی دقیق از “مدل کسب و کار ” اختلاف نظر دارند، این مفهوم به طور مداوم توسط آن‌ها استفاده می‌شود.

داشتن یک مدل کسب‌ و کار بسیار مهم است. مدل شما، کسب‌ و کارتان را در مسیر موفقیت یا شکست قرار می‌دهد، بنابراین در اولین قدم باید بتوانید آن را به درستی تعریف کنید.

سری مقاله‌های مدل کسب و کار چه کمکی به شما می‌کند؟

این مقالات در بلاگ پادیوم، راهنمایی عملی برای درک مفاهیم زیر است و نیاز به تجربه یا دانش قبلی نیاز ندارد:

۱.      مدل کسب و کار چیست؟

۲.      چرا اهمیت دارد؟

۳.      چگونه مدل کسب و کار ایجاد کنیم؟

این مقالات شما را با تمام موارد مهم جهت انتخاب مدل کسب و کار مناسب آشنا می‌سازد؛ تا بتوانید در ارزیابی مجدد مدل فعلی خود و یا انتخاب بهترین مدل برای کسب و کار خود در آینده به راحتی عمل کنید.
پیشنهاد می‌شود بخوانید:

مدل کسب و کار چیست؟

همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، تعریفی واحد از “مدل کسب و کار” وجود ندارد، کافیست با ما همراه باشید تا با رایج‌ترین تعاریف این حوزه آشنا شوید.
درگذشته، تعریف ساده‌ای از مدل کسب و کار وجود داشت: کسب و کار شما چگونه می‌تواند درآمد کسب کند؟

این تعریف تا دهه ۱۹۹۰ پابرجا بود تا این‌که مردم متوجه شدند که مدل کسب و کار می‌تواند باعث رشد یا افول یک شرکت شود.

بنابراین تعریف اولیه‌ی مدل کسب و کار کامل‌تر شد.

معمولا از نظریه‌ی کسب‌ و کار پیتر دراکر به عنوان آغازگر این تغییر یاد می‌شود.

پیتر دراکر به مدل‌ کسب و کار خاصی اشاره نکرد اما پیشنهاد کرد کسب و کارها به جای اینکه فقط به میزان درآمد توجه کنند؛ مشتریان، اهداف اصلی و استراتژی خود را نیز در نظر بگیرند.

مدل کسب‌ و کار خود را بازبینی کنید

امروزه یک مدل کسب و کار باید حداقل به پنج سوال معروفی که دراکر پیشنهاد کرده پاسخ دهد:

۱. ماموریت شما چیست؟

۲. مشتری شما کیست؟

۳. ارزش مشتری شما چقدر است؟

۴. به دنبال چه نتایجی هستید؟

۵. برنامه‌ی شما چیست؟

البته این سوالات هنوز پایانی باز دارد و فقط به ۵ عدد محدود نمی‌شود!

در نهایت الکس اوستروالدر یک سیستم جامع برای تعریف مدل کسب و کار ایجاد کرد. دیدگاه او این بود:

مدل کسب‌وکار ترکیبی از فرضیات و حدس‌هاست. 

بوم مدل کسب و کار

اوستروالدر بوم مدل کسب و کاری را توسعه داد که بعدا بیشتر به جزئیات آن خواهیم پرداخت.

برای اطلاعات بیشتر می‌توانید این پست را مطالعه کنید: معرفی جامع بوم مدل کسب و کار و بوم ناب همچنین می‌توانید این ویدیو را در یوتیوب مشاهده کنید.

بوم مدل کسب و کارکسب اوستروالدر، یک مدل را به ۹ بخش اصلی تقسیم می‌کند و روشی سازمان‌یافته برای مشخص کردن و تفکیک تمام فرضیات مهم شما درباره‌ی بخش‌های یک کسب‌وکار ارائه می‌دهد.

تفاوت بین مدل‌های کسب و کار و استراتژی کسب و کار چیست؟

ممکن است با خواندن مطالبی که در بالا اشاره کردیم، هر دو مفهوم مدل و استراتژی کسب و کار، مشابه هم به نظر برسند، اما باید بدانید با وجود شباهت‌ها این دو موضوع حوزه‌های مختلفی را پوشش می‌دهند.

پس بهتر است هر کدام را به طور جداگانه مورد بررسی قرار دهیم:

مدل کسب و کار

مدل کسب‌ و کار، چگونگی عملکرد آن کسب‌ و کار را پوشش می‌دهد.
به عبارتی دیگر، مدل کسب‌ و کار مجموعه‌ای از محدودیت‌ها را پیش روی شما قرار می‌دهد؛ ممکن است به شما بگوید که هزینه‌ی انجام فعالیت‌های شما چقدر است و چه کسانی مشتریان هدف شما خواهند بود.

استراتژی کسب‌ و کار

استراتژی کسب‌ وکار شما بر نحوه‌ی دستیابی‌تان به مشتریان هدف و تمایز از رقبا تمرکز خواهد کرد و مشخص می‌کند، این کسب‌ و کار چگونه می‌تواند در بازار برای خود موقعیت ایجاد کند.

این دو اصطلاح اغلب به صورت نادرست به جای هم استفاده می‌شوند، اما خوب است که تفاوت آن‌ها را بدانید. 

چرا استفاده از مدل‌های کسب‌ و کار در اقتصاد مدرن اهمیت دارد؟

اغراق نیست اگر بگوییم؛ مدل‌ کسب‌ و کار درست و مناسب می‌تواند شما را به اوج برساند و یک مدل اشتباه شما را به نابودی بکشاند!

موسسه IBM مطالعه‌ای را در رابطه با ارزش کسب‌ و کارها انجام داده و به این نتیجه رسیده است:

۷۰ درصد از شرکت‌ها به طور جدی در زمینه‌ی مدل کسب‌ و کار به صورت نوآورانه فعال هستند و ۹۸درصد از کسب‌ و کارها به طور مستمر مدل کسب‌ و کاری خود را تغییر می‌دهند.

نوآوری در مدل کسب‌ و کار به طور حتم بزرگ‌ترین نوع رقابتی است که در تجارت مدرن وجود دارد.

اکثر مدیران فکر می‌کنند عامل اصلی رشد، توسعه‌ی تکنولوژی‌ و تولید محصولات جدید است اما غالبا این‌طور نیست.

آن‌ها برای این‌که دریچه‌ای به سوی رشد را پیش روی خود داشته باشند باید این نوآوری‌ها را در مدل‌های جدید کسب‌ و کار خود در نظر بگیرند.”

کلای کریستنسن، استاد مدیریت بازرگانی دانشگاه هاروارد

ارزش‌های اصلی و مزیت‌ رقابتی در مدل کسب‌ و کار

تاکسی‌های معمولی و نرم افزار‌های تاکسی آنلاین مانند اوبر (Uber) را در نظر بگیرید:

ممکن است فکر کنید که هر دوی آن‌ها برای مشتری ارزش یکسانی ایجاد می‌کنند. اما اوبر، مدل کسب‌ و کار کاملا متفاوتی دارد. هنگامی که این تاکسی آنلاین شروع به کار کرد، مدل کسب‌ و کارش اصلی‌ترین مزیت رقابتی‌اش بود.
کسب‌وکار اوبر و سایر مشاغل مشابه آن، به سرعت در حال پیشرفت هستند و بازار استفاده از تاکسی از طریق سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند را در دست گرفته‌اند.

۳ ویژگی اصلی یک مدل کسب‌ و کار ایده‌آل:

۱- تطبیق مدل کسب و‌ کار

مدل کسب‌ و کار شما زمانی تعریف می‌شود که دقیقا مشخص کنید چه کاری انجام می‌دهید. برخی مدل‌ها با اهداف و ارزش‌های کسب‌ و کار شما مطابقت دارند و بعضی خیر!

اگر شما مغازه‌ی الماس فروشی راه‌اندازی کنید و تصمیم بگیرید مدل Freemium را در آن پیاده‌سازی کنید، نمی‌توان به موفقیت‌تان امیدی داشت!

۲- مدل کسب‌ و کار شما باید محکم باشد

قاعدتا شما نمی‌خواهید پایه و اساس مدل کسب‌ و کارتان را از الگویی برداشت کنید که احتمال دارد تا سال آینده تاثیر خود را از دست بدهد. مدل کسب‌ و کار شما باید به این موضوعات توجه کند:

منابع موجود: اگر مدل کسب‌ و کارتان به سرمایه‌گذاری نامحدود نیاز دارد اما بودجه‌ی شما محدود است به مشکل می‌خورید.

رقبا: آیا رقبا می‌توانند به راحتی مدل کسب‌ و کار شما را کپی کنند؟

تمایلات مصرف‌کننده: راه‌حل‌های شما در آینده‌ هم به درد مشتریان‌تان می‌خورد یا راه‌حل‌های دیگر می‌توانند به راحتی جایگزین آن‌ها شوند؟

فکر کردن به این موضوعات هنگام انتخاب مدل کسب‌ وکار باعث می‌شود در برابر اشتباهات بزرگ جان سالم به در ببرید.

۳- جلوی پیشرفت شما را نگیرد

قاعدتا نباید انتظار داشته باشید در اولین تلاش همه چیز را در مورد کسب‌ و کارتان به دست بیاورید.
اوستروالدر می‌گوید، مدل‌های کسب‌ و کار مبتنی بر فرضیات است.
به ندرت پیش می‌آید که همه‌چیز برنامه‌ریزی شده پیش برود. اگر مدل کسب‌ و کار شما کاملا به فرضیاتی بستگی دارد که تغییری نمی‌کنند، کار شما کمی سخت می‌شود.

شما باید مدلی برای کسب‌ و کار خود ایجاد کنید که بتواند با گذشت زمان ارتقا پیدا کند.

پیشنهاد می‌کنیم در این پست نیز با ما همراه شوید. چرا که۲۰ نوع مدل کسب‌ و کار به همراه نمونه‌های آن‌ها را به شما معرفی‌ کرده‌ایم تا با مطالعه‌ی آن‌ها بتوانید مدل متناسب با کسب‌ و کار خود را انتخاب کنید.

سوالات متداول