فناوری‌های مدرن امروزی بسیار قدرتمند هستند و زندگی ما را دستخوش تغییرات بسیاری کرده‌اند. یکی از فناوری‌هایی که در این پست موردبحث قرار خواهد گرفت، پروتکلی است به نام قراردادهای هوشمند که هدف آن ساده‌سازی روند مذاکره و اجرای قراردادها است. 

با ظهور فناوری بلاکچین، ایده‌ی قراردادهای هوشمند عملیاتی شد و موردتوجه بسیار زیاد کسب‌وکارها قرار گرفت. از این رو، در این پست قصد داریم شما را با ماهیت این قراردادها آشنا کنیم. 

تفاوت بلاکچین و قرارداد هوشمند

به شکل کلی، بلاکچین یکی از انواع ساده فناوری ثبت اطلاعات توزیع شده یا DLT است. داده‌ها در بلاکچین به شکل زنجیره‌ای از بلاک‌ها ذخیره می‌شوند. این بلاک‌ها توسط کدهای مشخص با یکدیگر در ارتباط هستند و تمام افراد می‌توانند به داده‌ها و اطلاعات آن‌ها دسترسی داشته باشند. یکی از کاربردهای بلاکچین، کمک به ایجاد قرارداد هوشمند است. 

در قراردادهای سنتی، شخص ثالثی وجود دارد که بین دو طرف معامله قرار می‌گیرد و شرایط و ضوابط قرارداد را تایید می‌کند. این شخص ثالث ممکن است موسسه‌ی بانکی، دولتی یا هر واسطه‌ دیگری باشد. بنابراین در قراردادهای عادی نیاز به واسطه‌هایی داریم که باید به آن‌ها اعتماد کنیم. اما با کمک بلاکچین، قراردادها هوشمند شده‌اند و دو طرف معامله می‌توانند بدون نیاز به واسطه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. بیایید نگاهی دقیق‌تر به این قراردادها داشته باشیم. 

قرارداد هوشمند به چه معنا است؟ 

قراردادهای هوشمند می‌توانند به خودکارسازی و اجرای تعهدات قانونی مندرج در یک توافق کمک کنند. قرارداد هوشمند برنامه‌ رایانه‌ای خودکاری است که در صورت پیش آمدن شرایط خاص، به طور خودکار اجرا می‌شود.  

در واقع قرارداد هوشمند یک قطعه کد است که در بستر بلاکچین اجرا می‌شود. این قرارداد قوانینی دارد که تعیین می‌کند طرفین معامله چگونه با هم تعامل داشته باشند؛ یک قرارداد هوشمند هنگام عملی شدن شرایط خاص خود، دستوراتی را که از قبل برنامه‌ریزی شده، اجرا می‌کند. 

قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند؟

قرارداد هوشمند از بلاکچین برای نظارت بر فعالیت‌های بازار و حفظ حریم خصوصی افراد  استفاده می‌کند.

وقتی یک رویداد مشخص در قرارداد مانند انقضای تاریخ یا رسیدن به قیمت موردنظر رخ می‌دهد، کد اجرا می‌شود.  

طرف‌های درگیر در معامله تصمیم به استفاده از قرارداد هوشمند می‌گیرند. این قرارداد شامل قیمت و قوانینی از پیش تعیین شده است که برای تکمیل معامله لازم است. 

ایده‌ی اولیه‌ی قراردادهای هوشمند در سال ۱۹۹۳ توسط دانشمندی در حوزه‌ی کامپیوتر و رمزنگاری به نام Nick Szabo ارائه شد. او قرارداد هوشمند را نوعی ماشین فروش دیجیتال می‌دانست که دارای مجموعه‌ای از قوانین از پیش تعیین شده برای تراکنش‌هاست. 

به طور مثال دستگاه‌های فروش خودکار را در نظر بگیرید. اگر مشتری پول کافی برای خرید محصول داشته باشد، می‌تواند محصول خود را از دستگاه دریافت کند. یعنی مشتری محصولی را انتخاب می‌کند و مقدار مشخصی پول را به دستگاه وارد می‌کند. دستگاه به شکل خودکار پول را پردازش می‌کند و در نهایت محصول را به مشتری تحویل می‌دهد. 

نحوه‌ی کار قراردادهای هوشمند نیز تا حد زیادی شبیه به دستگاه‌های فروش خودکار است. این قراردادها فقط دستورالعمل‌هایی که به آن‌ها داده‌ می‌شود را به طور خودکار اجرا می‌کنند. در واقع شرایط قرارداد را پردازش می‌کنند و در صورت صحیح بودن مفاد قرارداد، فعالیت موردنظر را انجام می‌دهند.

مزایای قراردادهای هوشمند

• شفافیت

قرارداد هوشمند این امکان را فراهم می‌کند تا تمام شرایط، در دسترس طرفین معامله قرار بگیرد. پس از شکل‌گیری توافق، هیچ جایی برای اختلاف باقی نمی‌ماند و طرفین می‌توانند کاملا به قرارداد هوشمند تکیه کنند. 

• دقت

یکی از اصلی‌ترین مزایای قرارداد هوشمند این است که تمام شرایط و ضوابط با جزئیات دقیق در آن ثبت می‌شود. بنابراین قراردادهای خودکار از خطاهای ناشی از پر کردن دستی انبوه فرم‌ها جلوگیری می‌کنند.

• امنیت

قرارداد هوشمند بالاترین سطح رمزگذاری داده را به کار می‌گیرد، همان‌چیزی که در ارزهای رمزنگاری شده نیز استفاده می‌شود. با این کار، امنیت اطلاعات در بالاترین سطح ممکن تامین می‌شود. 

• سرعت

قرارداد هوشمند از کد نرم‌افزاری برای اجرای خودکار وظایف استفاده می‌کند. در نتیجه معامله با سرعت بیشتری انجام می‌شود و زمان‌ انجام فرایند‌های تجاری را کاهش می‌دهد.  

• ذخیره‌سازی و تهیه‌‌ی نسخه پشتیبان

از تمام داده‌های شما در بلاکچین، نسخه‌ی پشتیبان گرفته می‌شود. بنابراین نیازی نیست نگران از دست دادن داده‌های خود باشید. در صورت از بین رفتن داده‌ها، به راحتی قابل بازیابی هستند.

• اعتماد

سیستم قراردادهای هوشمند به دلیل استفاده از فناوری بلاکچین، سطح اعتماد را ارتقا بخشیده است. ماهیت امن، مستقل و شفاف این توافق‌نامه‌ها احتمال خطا و دستکاری در داده‌ها را از بین می‌برد.

کاربرد قراردادهای هوشمند در زندگی واقعی

وقتی در مورد قراردادهای هوشمند صحبت می‌کنیم، پرداخت خودکار اولین چیزی است که به ذهنمان خطور می‌کند. اما حوزه‌ی کاربرد این قراردادها بسیار گسترده‌تر از پرداخت‌ خودکار است. این فناوری را می‌توان در زمینه‌های مختلفی به کار گرفت که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. 

۱. قراردادهای هوشمند در سیستم‌های بهداشت و درمان

در صنعت بهداشت و درمان، قراردادهای هوشمند به بهبود فرآیندهای آزمایشی بیمه کمک می‌کنند، به داده‌های بین سازمانی دسترسی پیدا می‌کنند و به بیماران اطمینان می‌دهند که داده‌های حساس آن‌ها در امنیت کامل قرار دارد. 

به طور مثال، Robomed Network یک شبکه‌ پزشکی غیرمتمرکز است که توکن‌های خاص خود را برای پشتیبانی از قراردادهای هوشمند بین ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی و بیماران صادر می‌کند. اگر تمایل دارید در رابطه با شبکه پزشکی غیر متمرکز، اطلاعات بیش‌تری کسب کنید، پیشنهاد می‌کنیم این نمونه کسب‌وکار سایت پادیوم را مطالعه کنید. 

یکی دیگر از کاربردهای این فناوری در حوزه‌ی بهداشت و درمان این است که می‌تواند از بروز حمله‌های قلبی جلوگیری کند. فرض کنید یک دستبند ردیابی بهداشتی دارید که ضربان قلب و فشار خون شما را ثبت می‌کند و به طور مرتب این داده‌ها را به بلاکچین منتقل می‌کند. اگر هر یک از داده‌های ورودی از حد معمول فراتر رود، قرارداد هوشمند اعلانی را که از طریق تلفن همراه دریافت می‌کنید، برایتان ارسال می‌کند. در این صورت، با مصرف به موقع دارو می‌توانید خطر حملات قلبی را کاهش دهید. 

۲. قراردادهای هوشمند در زنجیره‌ی تامین

قراردادهای هوشمند همراه با ابزارهای اینترنت اشیا، می‌توانند انقلابی در لجستیک و زنجیره‌ی تامین ایجاد کنند. قراردادهای هوشمند در زنجیره‌ی تامین، امکان ردیابی حرکت محصول از کارخانه تا قفسه‌های فروشگاه را فراهم می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود هر گام از زنجیره‌ی تامین، به صورت لحظه‌ای قابل مشاهده باشد. 

به طور مثال، قرارداد هوشمند عملیاتی بین یک خرده‌فروش و یک تولیدکننده موارد زیر را توضیح می‌دهد:

• هزینه ساخت اقلام برای یک سفارش خاص
• زمان‌بندی تولید اقلام از زمان دریافت سفارش تا حمل‌ونقل
• بندهای مربوط به جریمه یا دریافت جایزه
• شرایط پرداخت برای تسویه‌ی فاکتورها

بیشتر جزئیاتی که می‌توان در یک قرارداد عملیاتی استاندارد نوشت، در یک قرارداد هوشمند نیز قابل ثبت است و این امر باعث می‌شود که قراردادهای هوشمند، اسناد مجازی ایده‌آل، برای مدیریت عملیاتی روابط زنجیره تامین باشند.

مطابق شرایط بالا اگر تولید کالا طبق زمان‌بندی تعیین شده در قرارداد تکمیل شود، به طور خودکار تمامی مطالبات خرده‌فروش پرداخت می‌شود. 

۳. قراردادهای هوشمند در املاک و مستغلات

در خرید و فروش ملک،‌ عدم پایبندی به تعهدات زیان‌های مالی زیادی در بر دارد. همواره یک مسئله اصلی در مورد انتقال املاک غیرمنقول، نبود اعتماد دو جانبه و ترس از عدم تحقق شرایط توافق شده از سوی طرف مقابل است. 

در مواردی که پای مقدار زیادی پول در میان باشد، قراردادهای هوشمند بسیار کاربردی هستند. به عنوان مثال، در خرید و فروش ملک، فروشنده نمی‌خواهد قبل از کسب اطمینان از دریافت هزینه‌ی ملک، آن را به خریدار تحویل دهد. از طرفی خریدار هم که قصد خرید ملک یا زمین را دارد، نمی‌خواهد قبل از اطمینان از دریافت ملک، هزینه را پرداخت کند. مسئله‌ی امنیت معاملات املاک با استفاده از خدمات واسطه‌گری مختلف مثل اسناد رسمی، وکلا، بانک‌ها و سایر واسطه‌ها حل می‌شود، اما هدف اصلی قراردادهای هوشمند از بین بردن مسئله‌ی عدم اعتماد به طرف مقابل و محقق ساختن توافق‌نامه ایمن‌تر و آسان‌تر، بدون نیاز به حضور واسطه‌ها است.

خریداران و فروشندگان، هر دو در قرارداد هوشمند مشارکت می‌کنند و برای اطمینان از توافقی منصفانه و قانونی، مراحل مشخصی باید انجام شود. فهرستی از املاک به صورت آنلاین به خریدار ارائه می‌شود. خریداران نیز به جستجو و مذاکره می‌پردازند. در صورت انتخاب ملک مورد نظر، قرارداد هوشمندی بین خریدار و فروشنده منعقد می‌شود. مالکیت خانه در صورت ارسال پول توافق شده، به خریدار منتقل میٰ‌شود و فروشندگان می‌توانند عملیات انتقال سند را از این طریق انجام دهند. 

در این سیستم غیرمتمرکز خودکار، کسی نمی‌تواند شرایط توافق را به نفع خود تفسیر کند یا از انجام تعهدات امتناع بورزد. در صورتی که طرف مقابل، تعهدات مورد توافق را نقض کند، به طور خودکار جریمه‌های نقدی از حساب طرفین برداشت می‌شود.

۴. قراردادهای هوشمند در صنعت بانکداری

بانک‌ها برای شناسایی و تایید هویت مشتریان‌ باید به جزئیات مختلفی از اطلاعات آن‌ها دسترسی داشته باشند. امروزه بیشتر فرایند تایید هویت مشتریان از طریق روش‌های مختلف شناسایی مشتری یا KYC انجام می‌شود. ما پیش از این در پادیوم، درباره روش تایید هویت مشتریان صحبت کرده‌ایم. همچنین در پستی دیگر، درباره روش‌های مختلف KYC توضیح داده‌ایم. اما از آنجا که موضوع شناسایی مشتری یا KYC دارای بیشترین ارتباط با پولشویی است. بانک‌ها می‌توانند برای کشف و مبارزه با پولشویی از قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاکچین استفاده کنند و به مقادیر عظیمی از سوابق مالی افراد دسترسی داشته باشند.

تمام اطلاعات مربوط به مشتریان در پایگاه داده‌ای امن ذخیره شده و شناخت، گزارش‌گیری و تحلیل رفتار مشتری از طریق این بستر انجام می‌شود. پلتفرم‌های مبتنی بر بلاکچین که از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند، از الگوریتم‌های داخلی برای خودکارسازی فرایند تشخیص تقلب استفاده می‌کنند. در صورت صحت شرایط قرارداد و نقض قوانین ضد پولشویی، تراکنش به طور خودکار غیرفعال می‌شود. در صورتی که علاقه‌مند هستید درباره رابطه بلاکچین با قراردادهای هوشمند بیشتر اطلاعات کسب کنید، پیشنهاد می‌کنیم این پست پادیوم را از دست ندهید. 

۵. قراردادهای هوشمند در صنعت بیمه

اگر در جاده تصادف کنید ولی مقصر این حادثه نباشید، انتظار دارید طرف مقابل خسارتتان را پرداخت کند. اما اگر این شخص، تقصیر خود را در بروز حادثه انکار کند، چه خواهید کرد؟ معلوم نیست فرد مقصر خسارت شما را پرداخت می‌کند یا خیر. 

 می‌توان با استفاده از قراردادهای هوشمند و اینترنت اشیا، گزارش دقیقی از محل، سرعت و زمان بروز حادثه به دست آورد و دیگر هیچ دلیلی برای نگرانی وجود نخواهد داشت. در صورت مقصر شناخته شدن طرف مقابل، هزینه‌ی خسارت را به طور خودکار دریافت خواهید کرد. 

۶. قراردادهای هوشمند و سوابق مالیاتی

پرداخت خودکار مالیات توسط قراردادهای هوشمند انجام می‌شود و شما را از جریمه‌های مالیاتی نجات می‌دهد. در عین حال، کلیه داده‌های مربوط به مالیات در بلاکچین ثبت می‌شود و در دسترس افراد قرار می‌گیرد. شفافیت سوابق مالیاتی، امکان تقلب را تقریبا به صفر می‌رساند.

۷. قراردادهای هوشمند در دولت

اگر دولت در فرآیند رای‌گیری از قراردادهای هوشمند استفاده کند، می‌تواند از هر گونه دستکاری در نتایج جلوگیری کند و امنیت، عدالت و شفافیت را بهبود ببخشد. در این حالت، نتایج آرا در یک شبکه‌ توزیع شده قرار می‌گیرد و رمزگشایی آن به قابلیت محاسباتی استثنایی نیاز دارد و هک کردن این سیستم غیرممکن است.

ما در مقاله‌ای دیگر به شکل مفصل به موارد استفاده از قراردادهای هوشمند و بلا‌کچین پرداخته‌ایم. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع، پیشنهاد میکنیم این پست پادیوم را مطالعه کنید. 

نتیجه‌گیری

در این پست توضیح دادیم که قراردادهای هوشمند غیرقابل بازگشت هستند و در هنگام رعایت قوانین از پیش تعیین شده، اجرای آن‌ها تضمین می‌شود. با قراردادهای هوشمند می‌توانید خدمات خود را به طور خودکار ارائه دهید، هزینه‌های اداری را کاهش دهید و از کلاهبرداری جلوگیری کنید.

بنابراین با توجه به پتانسیل‌های قراردادهای هوشمند، هیچ محدودیتی برای صنایعی که می‌توانند از آن استفاده کنند وجود ندارد. صنایع مختلفی مثل بانکداری، تجارت الکترونیک، مراقبت‌های بهداشتی، بیمه و… می‌توانند از مزایای بسیار این قرارداد بهره‌مند شوند.

سوالات متداول

منابع:

https://hackernoon.com/a-brief-introduction-to-smart-contracts-53173x9g

https://steelkiwi.com/blog/making-effective-use-of-smart-contracts/

https://ambisafe.com/blog/smart-contracts-10-use-cases-business/

https://rubygarage.org/blog/guide-to-smart-contracts

https://www.freshfields.com/en-gb/our-thinking/campaigns/digital/fintech/whats-in/whats-in-a-smart-contract/

https://yousign.com/blog/smart-contract

https://www.njordlaw.com/purchasing-real-estate-with-a-smart-contract-a-possibility-or-a-pipedream/