مفهوم بانکداری باز به شکلی که امروز آن را می‌شناسیم از سال ۲۰۱۸ میلادی رواج پیدا کرده است و مانند هر ایده جدیدی، برای پذیرش از سوی بازار نیاز به زمان دارد. در این پست ما به زیست‌بوم بانکداری باز و چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی بانک‌ها در این زیست‌بوم نگاهی کوتاه داریم.

فرصت‌ها: از بانکداری باز تا داده باز

اتحادیه اروپا با معرفی بخشنامه PSD2 گام مهمی در تعیین یک چارچوب برای پذیرش بانکداری باز برداشته است. در کنار آن بانک‌ها نیز خود دست به اقداماتی زده‌اند تا بتوانند با کمترین هزینه، زیرساخت‌های خود را برای انتقال از بانکداری سنتی به بانکداری باز آماده کنند. در یک دنیای ایده‌آل، داده‌های هر سازمان و کسب‌‌و‌کار به طور دائم بین ذی‌نفعان در حال گردش است تا مشتریان یک تجربه عالی داشته باشند. برای رسیدن به این دنیای ایده‌آل، همکاری نزدیک بین قانون گذاران و بانک‌ها نیاز است.

در چنین همکاری نزدیکی، ضمن رسیدن به اهداف بانکداری باز در جهت توسعه سرویس‌های شخصی‌سازی‌شده و ایجاد یک تجربه کاربری خوب، بانک‌ها می‌توانند منافع خود را نیز تامین کرده و مدل‌های درآمدزایی از بانکداری باز را با دقت بیشتری توسعه دهند.

حمایت شرکت‌های فناوری از بانکداری باز

در دنیا غول‌های فناوری (که همواره بر لبه آینده حرکت می‌کنند)، با درک پتانسیل‌های بانکداری باز، خیز خود برای تعیین جایگاه در آینده بازارهای مالی را آغاز کرده‌اند. اپل با ارائه سرویس‌های مختلفی از جمله اپل‌ پی، اپل‌ کش و اپل کارت، گوگل با دریافت مجوزهای پول الکترونیک در لیتوانی، سرمایه‌گذاری در یک پلتفرم نئوبانک B2B بنگلادشی ارائه خدمات بانکداری دیجیتالی در ایالت متحده آمریکا و آمازون با  آمازون پی و پلتفرم وام آنلاین گام‌های بلندی در این راستا برداشته‌اند. در تمام این موارد، شرکت‌های فناوری نیاز به همکاری با حداقل یک بانک برای ارائه خدمات خود دارند. بانک‌های بزرگی نظیر جی‌پی‌مورگان با همکاری نزدیک با این غول‌های فناوری، به بازه مشتریان آن‌ها نیز (به طور غیر مستقیم) دست پیدا کرده و به کمک این شرکت‌ها خدمات و محصولات خود را به گونه‌ای توسعه می‌دهد که برای این طیف بزرگ مشتریان قابل قبول و کاربردی باشند.

منابع درآمدی جدید

مدت مدیدی است که بانک‌ها با تکیه بر ارائه محصولات و سرویس‌ها و دریافت کارمزد، مدل‌های درآمدی خود را بهینه کرده‌اند. بانکداری باز می‌تواند با گشودن درهای جدیدی منابع و مدل‌های درآمدی جدیدی در اختیار بانک‌ها قرار داده و نقش آن‌ها در اقتصاد را حتی بیش از پیش پررنگ‌ کند. 

چالش‌ها: هنوز راه بسیاری در پیش است

در پیشانی حرکت به سمت بانکداری باز، APIها قرار دارند. تا به حال بسیاری از چارچوب‌ها و بخشنامه‌ها تا حد زیادی بر مشخصات و مسائل فنی APIها متمرکز بوده‌اند، اما مشکلات فنی بسیار عمیق‌تر است. بانک‌ها برای سال‌های زیادی از نرم‌افزارهای سنتی خود استفاده کرده‌اند و تمام عملیات‌ها و فرایندهای خود را بر پایه آن‌ نهاده‌اند. این روند طی سال‌ها ادامه داشته و هر سال بر بار روی دوش این نرم‌افزارها اضافه شده است. حال تغییر این سیستم بزرگ و پیاده‌سازی زیرساخت‌های لازم نیاز به صرف هزینه، زمان و منابع بسیاری دارد. 

استانداردسازی

چالش مهم بعدی هماهنگی سیستم بانک‌ها با یکدیگر است. در گزارش وضعیت APIها در سال ۲۰۱۹ ۵۸ درصد توسعه‌دهندگان اعتقاد داشتند استانداردسازی APIها بزرگترین چالش پیش روی بانک‌ها است. 

امنیت

امنیت داده‌ها نیز یکی از نگرانی‌های بزرگ بانک‌ها و قانون‌گذاران است. برای مقابله با تهدیدات امنیتی و حفاظت از داده‌های مشتریان، بانک‌ها باید از استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای پیروی کنند که پیاده‌سازی آن‌ها سال‌ها زمان می‌برد. 

اعتماد بازار

چالش بعدی اعتماد بازار است. هرگز نباید قدرت عادت و روال روزمره را دست کم گرفت. مشتریان سال‌هاست که به سیستم فعالی بانکداری عادت کرده و به آن اعتماد دارند. سال‌ها طول کشید تا مردم به عابربانک‌ها اعتماد کرده و برای پرداخت قبوض خود به بانک مراجعه نکنند. گذر به سمت پرداخت الکترونیک قبوض نیز سال‌ها زمان برد و هنوز هم برخی در نقاط مختلف عابربانک را راه مطمئن‌تری می‌دانند. بنابراین نباید انتظار داشته بانکداری باز (که یک مفهوم پیچیده و فنی است) به این زودی‌ها جای خود را در بازار و بین مردم باز کند. به خصوص در دنیای امروزی که همه با سرعت در حرکت‌اند و زمان کافی برای یادگیری مفاهیم جدید ندارند، حرکت به سمت بانکداری باز باید با دقت بسیاری از سوی بانک‌ها مدیریت شود.

بانک‌ها کی آماده پذیرش زیست‌بوم بانکداری باز می شوند؟

طبق گزارش اتحادیه اروپا، تا به امروز تنها ۲ درصد بانک‌ها و موسسات مالی تمام پیش‌نیازهای بانکداری باز را طبق بخشنامه PSD2 آماده کرده‌اند. این موضوع نشان می دهد با وجود این که از سوی بانک‌ها تمایل بسیاری برای پذیرش زیست‌بوم بانکداری باز وجود دارد، اما هنوز نکات بسیاری را باید در نظر گرفت و برای میسر شدن بانکداری باز، مسیر زیادی در پیش داریم.