حدود ۹۰ درصد استارتاپ‌ها شکست می‌خورند. در واقع به ازای هر یک استارتاپ موفق که نام آ‌ن را در همایش‌ها و نمایشگاه‌ها می‌شنویم، ۹ استارتاپ دیگر وجود دارد که هرگز به آن مرحله نرسیده و اکنون غبار زمان و فراموشی روش آن نشسته است. دهه ۸۰ و ۹۰ که انفجار استارتاپ‌ها در ایران بود، شاهد سیلی از بنیان‌گذاران با ایده‌های گوناگون بودیم که در حال حاضر از آن‌ها تعداد معدودی توانسته‌اند بر چالش‌ها فائق آمده و به کار خود ادامه دهند. در این پست نگاهی داریم به برخی از استارتاپ‌های ناموفق ایرانی و دلایل شکست آن‌ها.

بامیلو

بامیلو یکی از مشهورترین استارتاپ‌های ناموفق ایرانی است که علیرغم سرمایه‌گذاری زیاد و تیم خوب، نتوانست آن‌طور که باید در بازار سهم کسب کند. بامیلو رقیب اصلی دیجیکالا در بازار خرده‌فروشی آنلاین و یکی از اولین استارتاپ‌هایی بود که مفهوم مارکت پلیس را وارد فرهنگ خرده‌فروشی ایران کرد. یکی از دلایل اصلی شکست بامیلو عدم شناخت مخاطب و آماده نبودن بازار برای فرهنگ مارکت پلیس بود.

بسیاری از خریداران و فروشندگان هنوز در استفاده از بسترهای مجازی مردد بودند و همین امر باعث شد تا بامیلو نتواند خود را توسعه دهد. دلیل دیگر وجود استارتاپ موزاندو بود که مانند بامیلو، با سرمایه‌گذاری کسب‌و‌کار گروه اینترنت ایران (سرمایه‌گذار استارتاپ‌های نظیر اسنپ، اسنپ‌فود و پین‌تا‌پین) پا به عرصه گذاشت و قرار بود بازاری برای تبادل کالاهای دست دوم باشد. اما موزاندو به دلیل ارائه تخفیف‌های بالا به مشتریان تبدیل به رقیب داخلی بامیلو شد و به همین دلیل نیز پس از یک سال در بامیلو ادغام شد. 

حتی کمپین‌های تبلیغاتی نامتعارف و جنجال‌برانگیز بامیلو در سال‌های آخر حیات خود (که راه را برای این مدل تبلیغات در ایران باز کرد) نیز نتوانست این کسب‌و‌کار را نجات دهد. سرانجام در سال ۱۳۹۷ بامیلو بخش بزرگی از کارمندان خود را تعدیل کرد و در سال ۱۳۹۸ نیز دامنه این شرکت روی اسنپ مارکت ریدایرکت شد.

فکس دات‌آی‌آر

فکس دات‌آی‌آر در سال ۱۳۹۰ کار خود را به هدف تسهیل ارسال و دریافت فکس آغاز کرد. به دلیل حجم بالای اسناد تبادل‌شده توسط فکس به‌خصوص در کسب‌و‌کارها و سازمان‌ها، این استارتاپ توانست به موفقیت چشمگیری دست پیدا کند. طبق آمار فکس‌ دات‌آی‌آر در اوج خود نزدیک به ۴۰۰ هزار مشترک داشت که سالانه ۳۰ میلیون فکس تبادل می‌‌کردند. اما در سال ۱۳۹۸ و پس از ۸ سال فعالیت، این شرکت به دلیل عدم پایداری سرویس به خاطر قطعی‌های اینترنت، عدم امکان افزایش قیمت ها علیرغم افزایش هزینه‌ها و نبود توجیه اقتصادی به کار خود پایان داد.

در کنار این عوامل که در بیانیه پایانی فکس دات‌آی‌آر ذکر شده، توسعه فناوری های جدید و کاهش اتکاء شرکت‌ها به فکس نیز می‌تواند عامل کاهش درآمد‌های این شرکت باشد. در واقع فکس دات‌آی‌آر برای حل یک چالش فناوری ایجاد شده بود که با پیشرفت سریع و چشمگیر این عرصه و عدم امکان ارائه خدمات جدید هم‌راستا با ماموریت خود، کم‌کم از نفس افتاد. 

دونیت

استارتاپ دونیت با الگوگیری از پلتفرم‌های تامین مالی جمعی خارجی در ایران راه‌اندازی شد. با وجود اهداف خوب شرکت، به دلیل شرایط اقتصادی و عدم اعتماد کاربران دونیت نتوانست در بازار جای پای خود را باز کند. در واقع عدم تلاش برای فرهنگ‌سازی پیش از ورود ایده به بازار دامن دونیت را گرفت و باعث شد تا این استارتاپ در سال ۱۳۹۸ و پس از ۵ سال فعالیت، به کار خود خاتمه دهد.

چیلیوری

پایان کار استارتاپ چیلیوری در سال ۱۳۹۸ (یکی از پرچالش‌ترین سال‌ها برای کسب‌و کارهای ایرانی) به بازار ایران شوک بزرگی وارد کرد. در حالی که تنها سه ماه از ادغام ریحون با چیلیوری می‌گذشت و صحبت از جذب سرمایه گروه دیجی‌کالا برای چیلیوری بود، بنیان‌گذار این استارتاپ از طریق حساب توییتر خود اعلام کرد که چیلیوری به کار خود پایان می‌دهد.

در بیانیه رسمی این شرکت دلایل مختلفی از جمله شیوع کرونا و کاهش ۷۰ درصدی سفارش‌ها در کنار رفتار انحصارطلبانه رقیب (اسنپ‌فود) به عنوان دلایل اصلی پایان کار چیلیوری عنوان شده است. در واقع آماده نبودن چیلیوری برای مواقع بحرانی (نظیر شیوع یک پاندمی) و نداشتن پشتوانه مالی لازم برای عبور از شرایط سخت باعث شد تا این استارتاپ به جمع استرتاپ‌های شکست‌خورده ایرانی بپیوندد.

تاپ درایو

این استارتاپ که در حوزه ذخیره‌سازی ابری فعالیت می‌کرد خیلی زود به دلیل نقص‌های جدی در سیستم امنیتی و حمله‌های سایبری متعدد با مشکلات فنی عدیده‌ای مواجه شد. نبود تیم فنی و امنیتی قوی در در این استارتاپ باعث شد تا نتواند با تهدیدات امنیتی مقابله کرده و با رویای تبدیل شدن به نمونه داخلی AWS و دیسک‌گو به کار خود پایان دهد. نداشتن برنامه توسعه مناسب و بی‌توجهی به یکی از اصول اساسی استارتاپ‌های حوزه فنی (امنیت سایبری) باعث شد تا تاپ درایو خیلی زود با واقعیت‌های بازار رو‌به‌رو شود؛ مشتریان در مرحله اول باید به یک کسب‌و‌کار اعتماد کنند.

آینده استارتاپ‌ها در ایران

یک سال گذشته نیز مانند سال ۱۳۹۸ سال سختی برای کسب‌و کارهای ایرانی بود و حتی بزرگترین استارتاپ‌های ایران نیز با وجود نبود رقیب جدی در بازار خود، به دلیل محدودیت‌ها و کاهش درآمد به جای توسعه تمرکز خود را روی بقا گذاشتند. به  این ترتیب اگر به همین ترتیب پیش برویم، در بهترین حالت شاهد ثابت ماندن و یا رشد ناچیز استارتاپ‌ها خواهیم بود که چشم‌انداز زیبایی به تصویر نمی‌کشد. اما یک گسست در تاروپود پیچیده اقتصاد ایران کافی است تا اقتصاد استارتاپی دوباره به روزهای اوج خود بازگردد. در غیر این صورت، به احتمال زیاد شاهد طولانی‌تر شدن لیست استارتاپ‌های ناموفق ایرانی خواهیم بود.