داده باز به معنی داده‌ای است که در دسترس افراد مختلف است و می‌توانند از آن آزادانه استفاده کنند و به صورت مجدد توزیع شوند. البته این استفاده مجدد مشروط به داشتن ویژگی‌ها و مجوزهای مختص هر نوعی از داده است. در تعریف داده باز سه مفهوم وجود دارد که نقش اساسی را ایفا می‌کنند: «در دسترس بودن و دسترسی»، «استفاده مجدد و توزیع مجدد» و «مشارکت همگانی». در ادامه این مفاهیم را باز می‌کنیم تا بتوانیم راحت‌تر سراغ بررسی کامل‌تر داده‌های باز و نقش آن‌ها در توسعه سیستم‌ها بپردازیم. 

دسترسی 

داده‌ها به طور کلی باید با یک هزینه‌ی نه چندان زیاد در دسترس همگان قرار بگیرند. گاهی این هزینه باید در حد هزینه‌ای باشد که برای اینترنت پرداخت می‌کنید. علاوه‌براین داده‌ها باید به شکلی مناسب و قابل ویرایش در دسترس باشند. 

استفاده مجدد و توزیع مجدد

داده‌ها باید تحت شرایطی ارائه شوند که اجازه استفاده مجدد از آن‌ها و ارائه و استفاده مجدد از آن‌ها به صورت مستقل و یا در ترکیب و ادغام با دیگر داده‌ها وجود داشته باشد. 

مشارکت همگانی 

همه باید بتوانند به داده‌ها برای استفاده، استفاده مجدد و توزیع مجدد دسترسی داشته باشند. هیچ تبعیضی نباید برای گروه‌ها و افراد مختلف وجود داشته باشد. برای مثال تعیین محدودیت‌های استفاده‌ی غیرتجاری در برخی موارد مانند عاملی تبعیض آفرین برای استفاده‌های تجاری عمل می‌کند و تعیین چنین قوانینی هم مجاز نیست. 

احتمالا با خواندن این چند پاراگراف به این فکر کرده‌اید که چرا اینقدر به جزئیات این تعریف پرداخته‌ایم و تاکید بر آن‌ها چه اهمیتی دارد؛ دلیل آن واضح است، قابلیت همکاری. 

قابلیت همکاری به توانایی سیستم‌ها و سازمان‌های مختلف برای کار با هم گفته می‌شود. در این مورد، توانایی تعامل یا ادغام داده‌ها با یکدیگر موضوعیت پیدا می‌کند. قابلیت همکاری مهم است، چرا که به اجزای مختلف سیستم کمک می‌کند تا با هم کار کنند. این توانایی مولفه‌سازی و «به هم وصل کردن» اجزا برای ساختن سیستم‌های بزرگ و پیچیده ضروری است. بدون قابلیت همکاری، این امر تقریبا غیر ممکن است. دقیقا مانند افسانه مشهور برج بابل که در آن مشخص شد عدم توانایی برقراری ارتباط و نبود عملکرد متقابل منجر به از بین رفتن تمام تلاش‌ها برای ساخت برج شد. اگر به مفهوم قابلیت همکاری توجه کنیم، بدون شک دیگر با مجوعه‌ای از داده‌ها بسیار که نمی‌توان با سیستم خود ادغام کرد، مواجه نخواهیم بود و می‌توانیم امیدوار باشیم که سازمان‌ها و سیستم‌های بزرگتری شکل خواهند گرفت. 

نکته مهم‌تر درباره داده‌های باز این است که وقتی از داده‌های باز سخن به میان می‌آید، منظور هر داده‌ای است که در سیستم‌ها به مرور زمان جمع‌آوری شده و صد البته، شخصی نیست. در واقع داده‌هایی که به ویژگی‌های شخصی افراد ارجاع نمی‌دهند، می‌توانند در زمره‌ی داده‌های باز قرار گیرند. 

تفاوت داده‌های باز و داده‌های عمومی 

در ادبیات نظری فناوری اطلاعات، به طور خلاصه و سرراست داده‌های باز به داده‌هایی گفته می‌شود که توسط بخش دولتی منتشر می‌شود و به حدی ساختار یافته هستند که می‌تواند از طریق یادگیری ماشین و هوش مصنوعی از آن‌ها استفاده کرد و یا حتی از آن‌ها نگهداری کرد. 

اما در عوض داده‌های عمومی در سراسر محیط وب وجود دارد و در هر جایی می‌توان آن را پیدا کرد. این داده‌ها اغلب به صورت رایگان در دسترس هستند، اما در عوض بدون ساختارند و استفاده از آن‌ها دشوار است و قابلیت ادغام با سایر داده‌ها را به سختی می‌توان در آن‌ها پیدا کرد. 

استفاده از داده‌های باز چه مزیت‌هایی برای جامعه دارد؟

همانطور که گفتیم، داده‌های باز اطلاعاتی هستند که توسط دولت‌ها به صورت ساختارمند در اختیار همگان قرار می‌گیرد تا بتوانند از آن‌ها استفاده و یا حتی توزیع مجدد کنند. داده‌های باز پتانسیل این را دارند تا شهروندان را توانمند کنند و نحوه عملکرد دولت‌ها را بهبود بخشند و به بخش عمومی کمک کنند تا خدمات بهتری را ارائه کنند. بر اساس گزارش جدید مک‌کنزی، داده‌های باز می‌توانند ارزش اقتصادی قابل توجهی را بیافرینند. تحقیقات مک‌کنزی نشان می‌دهد که داده‌های باز در تنها ۷ بخش (آموزش، حمل و نقل، محصولات مصرفی، برق، نفت و گاز، مراقبت‌های بهداشتی و امور مالی مشتریان) می‌تواند بیش از ۳ میلیارد دلار در سال درآمدزایی کند. در حال حاضر انتشار داده‌های باز باعث شکل‌گیری صدها استارتاپ جدید، توسعه محصولات و خدمات جدید و بهبود عملیات و فرایندها شده است. 

داده‌های باز می‌توانند به ابزاری برای کم کردن شکاف‌های اطلاعاتی در صنایع تبدیل شوند و به شرکت‌ها کمک می‌کنند بهره‌وری خود را افزایش دهند و در مسیر نوآوری حرکت کنند. استفاده حداکثری از داده‌ها در تمامی سطوح باعث می‌شود که رویکردهای تصمیم‌گیری سنتی و شهودی خود را با رویکردهای داده‌محور جایگزین کنند. تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها می‌تواند به کشف خواسته‌ها و ترجیحات مصرف‌کنندگان بیانجامد و با این کار محصولات بهبود پیدا می‌کند و از تغییرات بی‌مورد جلوگیری می‌شود. 

به طور خلاصه استفاده از داده های باز: 

• ارزش اقتصادی بالقوه زیادی به واسطه‌ی مزایایی از جمله افزایش کارایی، محصولات و خدمات جدید، صرفه‌جویی در هزینه‌های تولید، راحتی و خلق محصولات کاربردی‌تر ایجاد می‌کند. 
• به گسترش استفاده از کلان‌داده‌ها در جهت ایجاد شفافیت، افزایش تنوع، فراهم کردن محیط تجربه و آزمایش، کمک کردن به شرکت‌ها برای شناخت و بخش‌بندی مشتریان، تغییر فرایند تصمیم‌گیری از حالت سنتی و متکی بر ذهن انسان به رویکردهای هوشمند و…. کمک می‌کند.
• فرصت‌های تجاری متعددی را ایجاد می‌کند؛ مانند پتانسیل افزایش بهره‌وری، بهبود محصولات و خدمات جدید، ایجاد لاین‌های کسب‌وکاری جدید برای شرکت‌های مختلف و مصرف‌کنندگان. تمامی این فرصت‌ها با ایجاد شفافیت قیمت و محصول و ایجاد کانال‌هایی برای دریافت بازخورد مصرف‌کنندگان به کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان منفعت مضاعف می‌رساند. 
• ریسک‌های کسب‌وکار را کاهش می‌دهد. برای مثال ریسک‌هایی مانند انتشار اخبار منفی درباره کسب‌وکار، کاهش میزان واکنش منفی مصرف‌کنندگان در اثر مشاهده تبلیغات انبوه(چرا که به کمک داده‌ها، تبلیغات شخصی‌سازی می‌شوند) و انتشار ناخواسته اطلاعات محرمانه با به کارگیری داده‌های باز کاهش پیدا می‌کنند. 
• دولت‌ها را ملزم می‌سازد تا نقشی محوری در توسعه و اجرای سیاست‌هایی برای کاهش نگرانی‌های مصرف‌کننده در مورد سو استفاده از داده‌های شخصی ایفا کنند و استانداردهایی تبیین نمایند تا منافع اقتصادی و اجتماعی جمعی را تامین نمایند. 

استفاده از داده‌های باز خودشان می‌توانند مسیرهای جدید روشنی را ایجاد کنند که مزیت‌های جدیدی پدیدار شوند. با درک افراد از مزایای فعلی و بهبود جزئیات و دقت اطلاعات این مزایا افزایش پیدا می‌کنند. با این حال این چرخه تنها در صورتی شتاب می‌گیرند که بخش خصوصی و سازمان‌های دولتی یک اکوسیستم داده باز سیال و پویا را پرورش دهند و سیاست‌هایی را هم برای محافظت از داده‌ها تعیین کنند. 

چگونه دولت‌ها می‌توانند استفاده از داده‌های باز را اشاعه دهند؟

در حالی‌که هم بخش خصوصی و هم بخش دولتی در عمومی کردن اطلاعات نقش دارند، اما بر اساس بررسی‌های مک‌کنزی، مشخص شده که دولت‌ها نقش اساسی‌تری در تجاری‌سازی داده‌های باز دارند. دولت‌ها در قالب ۴ نقش می‌توانند در گسترش داده‌ها ایفای نقش کنند: 

• تامین‌کننده: در بخش‌ها و زمینه‌های مختلف، دولت‌ها داده‌ها و اطلاعات زیادی را از شهروندان جمع‌آوری کرده‌اند. با در دسترس قرار دادن‌ این داده‌های متنوع در اختیار شرکت‌وها و نهادها، دولت‌ها زمینه‌ساز رشد نوآوری بخش خصوصی و شفافیت بیشتر شوند. 
• کاتالیست: دولت‌ها می‌توانند به عنوان یک کاتالیست در زمینه استفاده از داده‌های باز به کمک پرورش یک اکوسیستم از استفاده‌کنندگان داده‌ها، توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌ها و … عمل کنند. برای جذب توسعه‌دهنده‌های بیشتر، دولت‌ها می‌توانند فعالیت‌هایی در جهت بازاریابی انجام دهند و متریال‌های مختلف برای توسعه و استفاده از داده‌ها را در اختیار آن‌ها قرار دهند. برگزاری ایونت‌هایی مانند هکاتون و دیتاپالوزا به همراه جوایز نقدی می‌تواند ایده‌های خوبی در این راستا باشد. 
• استفاده‌کننده: در حالیکه دولت‌ها خودشان به عنوان تامین‌کننده‌ شناخته می‌شوند، می‌توانند از داده‌ها برای تجزیه و تحلیل و بهبود تصمیم‌گیری داخلی، ایجاد خدمات جدید و افزایش پاسخگویی استفاده کنند. 
• سیاست‌ساز: رهبران بخش عمومی اغلب به عنوان مسئول محافظت از افراد و سازمان‌ها در برابر ریسک‌های انتشارداده‌ها به صورت باز شناخته می‌شوند. رهبران می‌توانند از اختیارات خود برای قانون‌گذاری و از قدرت اجرایی خود برای افزایش ایمنی، امنیت، برابری و عدالت استفاده کنند.